20 lat emocji, prawdy i odwagi. Najlepsze polskie dokumenty wracają do kin!

PISF i Millennium Docs Against Gravity zapraszają na wyjątkową filmową podróż – 20 najważniejszych polskich dokumentów ostatnich dwóch dekad ponownie na dużym ekranie.

Polskie kino dokumentalne od dwóch dekad pozostaje jednym z najbardziej wyróżniających się elementów naszej kinematografii. Otwiera oczy na tematy przemilczane, daje głos nieoczywistym bohaterom, sięga w miejsca, które często umykają codziennemu spojrzeniu. Z okazji 20-lecia działalności Polski Instytut Sztuki Filmowej przygotował wyjątkowy projekt: od listopada do końca stycznia 2026 r. na wielkie ekrany wracają 20 najważniejszych polskich dokumentów ostatnich 20 lat, wybranych przez specjalną kapitułę.

To wspólna inicjatywa PISF i festiwalu Millennium Docs Against Gravity, który od wielu lat odważnie buduje w Polsce kulturę oglądania kina dokumentalnego i promuje twórców na świecie.

Podczas konferencji na 50. Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w Gdyni ogłoszono listę tytułów, które – jak podkreślali organizatorzy – tworzą emocjonalną i intelektualną mapę naszej współczesności.

Dyrektor PISF Kamila Dorbach mówiła wprost, że projekt ma być nie tylko jubileuszem, ale także przypomnieniem, czym polski dokument był i czym jest dziś:
„Kino dokumentalne jest jednym z ostatnich miejsc, gdzie ważniejsze od odpowiedzi są pytania. Te filmy powstawały z uważności i odwagi – i właśnie o to w tym przeglądzie chodzi. O spojrzenie pod powierzchnię rzeczywistości”.

Artur Liebhart, dyrektor MDAG, podkreślił natomiast, jak ogromny wpływ te produkcje wywarły na światową percepcję polskiej sztuki filmowej:
„Mimo skromnych budżetów polski dokument od lat zdobywa najważniejsze nagrody na świecie. A to dopiero fragment. Kolejne pokolenie twórców już idzie z nowym językiem i nową estetyką”.

Wśród wybranej 20-tki znajdują się tytuły, które zdobywały Oscara, Europejskie Nagrody Filmowe, Orły, IDFA i dziesiątki nagród festiwalowych. Łączy je jedno: wszystkie zostają z widzem na długo.

„Królik po berlińsku” – nominowany do Oscara portret życia zwierząt po obu stronach Muru Berlińskiego.
„Książę i dybuk” – nagrodzona w Wenecji opowieść o niezwykłym losie Michaiła Waszyńskiego.
„Po-lin. Okruch pamięci” – podróż do przedwojennej Polski widzianej oczami mieszkańców żydowskich miasteczek.

Są tu także filmy, które mierzą się z teraźniejszością – często bolesną, dynamiczną, pełną napięć.
„Skąd dokąd” dokumentuje ucieczkę cywilów z ogarniętej wojną Ukrainy.
„Rok z życia kraju” zagląda w archiwa Polski Ludowej, by opowiedzieć o mechanizmach propagandy.
„Pociągi” nagrodzone na IDFA, ostrzegają przed ślepą wiarą w postęp technologiczny.

Niektóre z filmów prowadzą nas do przestrzeni, które działają jak soczewka dla całej epoki:

„Lombard” – twardy, bolesny, ale czuły portret Śląska i transformacji gospodarczej.
„Symfonia Fabryki Ursus” – podróż do miejsca-symbolu polskiego przemysłu.
„Wiatr. Thriller dokumentalny” – zapis niepokojącego ducha polskich gór.
„Argentyńska lekcja” – historia dorastania syna reżysera w odległym zakątku świata.

Polski dokument kocha bohaterów. Jest blisko nich, słucha, nie ocenia.

Wyjątkowym przykładem jest „Komunia” Anny Zameckiej - intymny i przejmujący portret młodej dziewczyny, która próbuje utrzymać rodzinę w całości.
„Uwikłani”, „Nadejdą lepsze czasy”, „Film balkonowy” i „21 x Nowy Jork” to kolejne dowody na to, że najbliższe światy są czasem najbardziej uniwersalne.

W zestawieniu nie zabrakło także dokumentów o determinacji i cenie sukcesu:

„Wanda Rutkiewicz. Ostatnia wyprawa” – portret jednej z najważniejszych himalaistek w historii.
„Over the Limit” – bezlitosny obraz treningu gimnastyczki na światowym poziomie.
„Pianoforte” – emocjonujący zapis rywalizacji pianistów w trakcie Konkursu Chopinowskiego.

Inicjatywa PISF i MDAG to nie tylko powrót najważniejszych tytułów do sal kinowych. To również przypomnienie, że dokument potrafi być piękny, dojmujący, zabawny, symboliczny i głęboko ludzki. Każdy z filmów jest inną odpowiedzią na pytanie: jak opowiadać o świecie, który ciągle się zmienia?

Pokazom towarzyszyć będą spotkania z twórcami. W wybranych seansach dostępna będzie audiodeskrypcja przygotowana wraz z Fundacją Kino Dostępne.

Zespół kinowy CoiGdzie.pl®